Falsifikasaun dokumentus nudar krime kontra estadu. Artigu 303, 304 no 305 kodiku penal Timor-Leste nian ne’ebé ko’alia kona-ba falsifikasaun ba dokumentus ka notasaun téknika hatete klaru katak, kuandu prova hatudu, halo duni falsifikasaun sei hetan komarka.
Artigu 303 esplika, ema ne’ebé, atu hamosu prejuizu ba ema-seluk ka ba estadu ka atu hetan benefísiu ilejítimu ba nia rasik ka ba ema-seluk, sei hetan pena prizaun to’o tinan tolu ka multa.
Nune’e mos, artigu 304 ne’ebé temi kona-ba falsifikasaun agravada, katak, kuandu faktu sira referidu iha artigu anterior kona-ba dokumentu auténtiku ka dokumentu ho forsa hanesan dokumentu auténtiku, testamentu serradu, valekorreiu, letra-kámbiu, xeke, dokumentu seluk-tan tansmisivel ho endosu ka notasaun téknika kona-ba veíkulu automovel, aeronave ka barku nia identifikasaun, totál ka parsiál, ajente sei hetan pena prizaun tinan rua to’o tinan neen.
Alinea 2 realsa, funsionáriu mak pratika faktu sira-ne’ebé hakerek iha artigu anteriór ka iha artigu 309, númeru 1, kuandu nia ka’er daudaun nia funsaun karik, sei aplika pena prizaun tinan rua to’o tinan ualu.
Aliende ne’e, artigu 305 ne’ebé ko’alia kona-ba dokumentu públiku nia falsifikasaun katak, funsionáriu ne’ebé, iha funsaun ne’ebé nia ka’er, atu hamosu prejuizu ba ema-seluk ka ba estadu ka atu hetan benefísiu ilejítimu ba nia ka ba ema-seluk sei hetan pena prizaun tinan rua to’o tinan neen.
Ho baze legal sira ne’e, funsionariu nain rua hosi Diresaun Nasionál Transporte no Terrestre (DNTT) ne’ebé hetan ka’er hosi Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL), liu-hosi Servisu Investigasaun Kriminál Nasionál (SIKN), ameasadu kuandu komprova komete krime.
Falsifikasaun dokumentus saida de’it, tantu karta kondusaun, sertidadaun RDTL, pasaporte ou dokumentus seluk ne’ebé liga ba proprietariu estadu, produsaun tenki ho legalmente. Signifika, ninia prosesu produsaun tenki liu-hosi dalan ne’ebé legal.
Tanba ne’e, funsionariu DNTT nain rua ne’ebé polísia kaptura, diskunfia halo falsifikasaun dokumentus hanesan karta kondisaun ba motorista sira, hanesan parte ida hosi funsionamentu atendementu públiku ne’ebé estadu ida ne’e halo ba povo.
Kestaun ne’e hanesan kail ida hodi deskobre irregularidade lubun balun ne’ebé durante ne’e kontinua falun iha instituisaun estadu sira seluk, tanba de’it superior sira laiha kapasidade naton atu kontrola no fó sanksaun.
Tempu ona, atu estadu ida ne’e, liu-hosi orgaun ezekutivu ne’ebé ezekuta orsamentu estadu atu toma responsabilidade masimu ba atendementu públiku sira. Tanba liu-hosi reseita ki’ik-oan sira bele tulun reseita estadu ne’ebé tinan-tinan kontinua hasai osan fundu minarai ne’ebé atualmente folin mina mos tun dadaun iha merkadu internasionál. Reseita domestika tenki hadi’a dadaun ona, la’os agora bainhira fali. Ita Hein. (*)
Tidak ada komentar:
Posting Komentar